Voorbeeld Grebbeberg

Verklaring van de cijfers:
1: German troops advance along the main road and dig in near the edge of the ryefield and fire at the Dutch trenches.
2: Germans have advanced (green arrows) towards barbed wire roadblocks and set up suppressive fire.
3: Detector finds prove the former presence of barbed wire fences at this point wich can be seen in this aerial picture.
4: German attackers strat throwing stick handgrenades towards the Dutch trenches.
5: Moderate concentration of wire finds indicate the location of Dutch trenches between B5 and B7.
6: Small caliber 9mm kurz cartidges indicate trenches were overrun and Dutch defender fired at Germans within pistop range.
7: More trench materials -wire and nails- at this spot indicate trench dissassembly after battle.
8: Dutch 6,5 mm rifle cartidges between the trees indicate that defenders fired at attackers from outside their defenceline.

De opdracht

De slag om de Grebbeberg vond plaats van 11 tot en met 13 mei 1940 en is in ons collectief geheugen een van de belangrijkste veldslagen uit het begin van de Tweede Wereldoorlog. Toen in 2012 dwars over het slagveld en over de verdedigingslinies een fietspad werd aangelegd, heeft de provincie Utrecht opdracht gegeven een systematisch metaaldetectieonderzoek uit te voeren naar vondsten op en direct onder het oppervlak (in de bouwvoor) over anderhalve kilometer van het tracé van het fietspad.

De Grebbeberg

Toen de Duitsers op 10 mei 1940 Nederland binnenvielen namen de Nederlandse soldaten van het 8e en 19e Regiment Infanterie plaats in hun stellingen. De verdediging bestond uit twee linies van loopgraven en kazematten op de Grebbeberg en een voorpostenstrook in ‘het Binnenveld’ ten oosten daarvan. Op 11 mei werd de voorpostenstrook aangevallen en overrompeld door troepen van de SS-Standarte ‘Der Führer’. Na een heftig artilleriebombardement begint op 12 mei de aanval op de Grebbeberg zelf. De eerste Nederlandse linie (‘Frontlijn’) valt snel en de Duitsers trekken op via de Grebbeweg. Ondanks hevige Duitse aanvallen weet het Nederlandse leger de Duitse overmacht tot de avond van 13 mei tegen te houden bij de ‘Stoplijn’, de tweede linie. Dan komt vanuit het Nederlands opperbevel de opdracht de Grebbeberg op te geven en terug te trekken. Tijdens de slag op de Grebbeberg sneuvelden 424 Nederlandse en rond de 180 Duitse soldaten.

De archeologie: het product

Het metaaldetectieonderzoek leverde 1.843 (76,5 kilo) metalen objecten op waarvan er 612 aantoonbaar afkomstig waren uit de Tweede Wereldoorlog. Door de vondsten te interpreteren op basis van hun exacte vindplaats in het fietspad, werd het verhaal van de strijd op de Grebbeberg zichtbaar. In bovenstaande figuur is voor de onderzochte vakken B1-B19 het aantal vondsten per functiegroep aangegeven, geprojecteerd op een luchtfoto uit de oorlog. Voor acht locaties zijn opmerkelijke vondstconcentraties geïnterpreteerd in relatie tot het verloop van de strijd. In 2014 inspireerde dit gegeven Parklaan Landschapsarchitecten en kunstenaar Paul de Kort tot een herdenking- en belevingskunstwerk over het tracé van het fietspad.

Wijnen, J.A.T., 2013. Slagveldarcheologie op de Grebbeberg, gemeente Rhenen: archeologisch veldonderzoek naar mobilia uit de Tweede Wereldoorlog door middel van metaaldetectie. RAAP-rapport 2606. RAAP Archeologisch Adviesbureau, Weesp.